Barwne, fantazyjne murale cieszą oko i uatrakcyjniają miejski krajobraz. Mało kto jednak zdaje sobie sprawę, jak dużo czynników należy wziąć pod uwagę podczas wykonania tego typu malowidła i jak wiele jest kwestii, które przed przystąpieniem do pracy należy przemyśleć. Jak sprawić, by zachowało żywe barwy na długie lata i nie spłynęło z pierwszym deszczem? Poniżej – krótkie wprowadzenie w tajniki sztuki muralu.
Wykonany w 1986 przez artystę Billa Wrigleya mural w Toronto w Kanadzie (fot. Wikimedia Commons)
Wybór ściany
Pierwszy krok do sukcesu to wybór odpowiedniej powierzchni. Murale nie lubią silnego nasłonecznienia, które może szybko i drastycznie zmienić nasycenie barw, dlatego jako podłoże dla nich lepiej sprawdzają się ściany północne i wschodnie niż południowe i zachodnie. Fatalne skutki może mieć też wilgoć, dlatego na przykład powierzchnie znajdujące się w strefie zraszania lub ściany oporowe, do których woda migrować może ze znajdującej się za nimi mokrej ziemi, dodatkowo powodując nagromadzenie się osadów mineralnych, zdecydowanie nie nadają się pod mural. Idealna powierzchnia dla wykonania malowidła to sucha, niezbyt nasłoneczniona (i nie podgrzewana!), będąca w stosunkowo dobrym stanie ściana. Rozwiązaniem jest też specjalna płyta, którą już po wykonaniu dzieła przymocowuje się do ściany, jednak wielu artystów twierdzi, że tak powstałe malowidło nie zasługuje już na miano muralu.
Przygotowanie podłoża
Mając już wybraną ścianę, należy ją starannie przygotować. Szacuje się, że około 80% porażek związanych z trwałością murali spowodowanych jest przez brak odpowiedniego przygotowania podłoża. Po pierwsze – jeżeli powierzchnia była wcześniej malowana, należy usunąć złuszczone resztki farby, zaś w przypadku farb olejnych konieczne jest delikatne szlifowanie, aby uzyskać dobrą przyczepność. Po drugie – trzeba się pozbyć grzybów i pleśni, zdrapując je przy pomocy drucianej szczotki po przemyciu ściany rozcieńczonym wybielaczem. Kiedy już ściana jest starannie oczyszczona, pokrywa się ją dwiema warstwami wodorozcieńczalnej farby gruntującej. Jeżeli mural ma być wykonany na płycie, ważne aby nanieść podkład także na jej krawędzie.
Dobór farby
Zanim murale stały się powszechną ozdobą miejskiego krajobrazu, w roli farb fasadowych stosowano zwykle produkty na bazie żywic akrylowych, toteż stały się one naturalnym wyborem artystów. Również dziś wysokiej jakości farby akrylowe uznawane są w tym wypadku za najbardziej odpowiednie. Świetnie przylegają do murów lub podłoży cementowych, są półprzepuszczalne dla wilgoci, a więc nie grozi im wypłukanie wskutek wysokiego ciśnienia pary wodnej, a do tego dobrze radzą sobie nawet w trudnych warunkach atmosferycznych. Jedyny ich feler to podatność na działanie promieni UV, które mogą powodować z jednej strony rozerwanie długich łańcuchów akrylanowych i obniżenie trwałości, a z drugiej – spontaniczne sieciowanie usztywniające powłokę (podczas gdy jedną z jej zalet jest właśnie elastyczność, umożliwiająca dostosowanie się do nierówności podłoża, szczelin i bruzd, a także zapobiegająca pękaniu w razie wstrząsów).
W przypadku farb domowych i dekoracyjnych możemy wybierać w wielu różnych rodzajach żywic akrylowych, jednak nie każda z nich równie dobrze nadaje się do tworzenia murali. Niektóre tworzą zbyt miękkie, mało trwałe i niewystarczająco odporne na wilgoć powłoki (do takich należą choćby żywice lateksowe lub winylowo-lateksowe). Należy też zwrócić uwagę na zawartość żywicy. Wiele farb dekoracyjnych zawiera minimalną ilość żywicy przy której produkt jest zdolny do użytku, przez co utworzone przez nie powłoki szybko się ścierają, mogą kredować lub łatwo ulegać wymywaniu. Powłoki oferowane przez duże firmy specjalizujące się w produktach do tworzenia murali, jak amerykańskie Golden Paints czy Nova Color, zawierają zwykle 100% żywicy akrylowej. Rozważny wykonawca powinien zadbać, aby w przypadku wykorzystanej do malowania farby zawartość ta była jak najwyższa.
Kolory
Światło słoneczne może oczywiście nie tylko wpływać niekorzystnie na elastyczność powłoki, ale i przyczynić się do blaknięcia koloru. Na zmiany nasycenia barwy wpływają też wilgoć, kwaśne deszcze oraz dymy przemysłowe. W tym wypadku jednak wiele zależy od rodzaju barwnika. Niektóre z nich, jak żółcie kadmowe, zmieniają kolor bardzo szybko, inne są bardziej odporne. Tak czy siak, warto zainwestować w warstwę przezroczystego lakieru ochronnego, który zapewni trwałość kolorów i efektowny wygląd muralu na dłużej.
Mural w Valparaíso w Chile (fot. Wikimedia Commons)
Nanoszenie farby
Przy malowaniu zasadnicze znaczenie mają warunki pogodowe. Żadna skrajność nie jest dobra – prace w bardzo wysokich temperaturach i silnym nasłonecznieniu nie są zalecane ze względu na zbyt szybkie schnięcie farby, natomiast malowanie podczas deszczu, mgły lub przymrozków wpływa fatalnie na przyczepność powłoki. Optymalna temperatura do pracy mieści się w zakresie ok. 18 – 30°C. Należy też pamiętać, aby nie dodawać do farby zbyt wiele wody, nadmiernie rozcieńczona bowiem także nie będzie się trzymała podłoża, a do tego barwy staną się rozmyte.
Lakier
Dzięki zewnętrznej warstwie lakieru powłoka może dzielnie stawić czoła trudnym warunkom atmosferycznym i na dłużej cieszyć oko żywymi barwami. Dzięki tej dodatkowej ochronie łatwiej można się także pozbyć napisów wandali. Jeżeli jednak podczas jego nanoszenia nie zostanie zachowana odpowiednia staranność, można wyrządzić swemu dziełu więcej szkody niż pożytku. Lakier musi zostać rozprowadzony równomiernie (nie zaleca się rolek malarskich), zaś wszelkie jego nagromadzenia w szczelinach lub większe krople muszą być starte jeszcze przed wyschnięciem, w przeciwnym razie otrzymana warstwa będzie mętna i oszpeci malowidło.
Mural w Valparaíso w Chile (fot. Wikimedia Commons)
Ponieważ na wielką skalę sztuka muralu rozwinęła się niedawno, brakuje nam jeszcze wciąż rzetelnych obserwacji, które potwierdziłyby, co i w jak dużym stopniu wpływa na trwałość ściennych malowideł. Powyższe wskazówki mają jednak charakter uniwersalny – na pewno nie zaszkodzą, a z dużym prawdopodobieństwem pozwolą się cieszyć wspaniałym wyglądem muralu przez długie lata.
Tekst powstał w oparciu o materiały Golden Paints (goldenpaints.com) oraz Nova Color (novacolorpaint.com).
